اندازه گیری قد و وزن یکی از راه های متداول برای متخصصان کودکان و بهداشت جهت پی بردن به چگونگی رشد جسمانی کودکان است و زمانی این اندازه گیری ها ثمربخش خواهد بود که نتیجه با یک معیار قابل قبول سنجیده شود.

شاخص توده بدنی

شاخص توده بدنی یا BMI را نشانه حیاتی پنجم (پس از درجه حرارت، سرعت تنفس، و فشار خون) نامیده‌اند. برای اندازه‌گیری شاخص توده بدنی‌تان باید وزن‌تان را کیلوگرم اندازه‌ بگیرید و آن را بر مجذور (توان دوی) قد‌تان به متر تقسیم کنید.

BMI در واقع به شما می‌گوید به ازای هر سانتی‌متر قدتان چند گرم وزن را حمل می‌کنید، هر چه وزن بیشتری در ارتفاع قد کمتری متمرکز شده باشد، به معنای آن است که BMI شما بالاتر است، و هر چه وزن بیشتری در طول ارتفاع قد بیشتری گسترده شده باشد، BMI شما پایین‌تر است.

در اغلب افراد میزان شاخص توده بدنی به طور معقولی با میزان چربی کلی بدن متناسب است. و شاید مهمتر اینکه این شاخص، معیار خوبی برای ارزیابی خطرات بهداشتی ناشی از اضافه وزن است، به عنوان یک قاعده هر چه BMI شما بالاتر می‌رود،‌مرگ و میر ناشی از بیماری‌های قلبی-عروقی (حمله قلبی و سکته مغزی) و نیز مرگ و میر کلی بالا می‌رود.

پژوهشگران همچنین دریافته‌اند که میزان بالاتر BMI با میزان بالاتر فشار خون، میزان پایین‌تر کلسترول خوب یا HDL و سایر شاخص‌های بیانگر وضع بد سلامتی همراهی دارد.

اما BMI تنها اطلاعاتی در مورد وزن فرد را که نسبت به قد او تصحیح شده است،‌ را در خود دارد. این شاخص میان وزن ناشی از عضلات و استخوان (توده بدنی عاری از چربی) و چربی فرقی نمی‌گذارد. در بررسی‌های بر روی تعداد بسیاری از افراد، این امر مشکلی ایجاد نمی‌کند.

اما استفاده از BMI در سطح فردی به عنوان معیاری برای میزان چربی بدن ممکن است در سطح فردی استفاده از این شاخص گمراه‌کننده هم باشد. اگر شما شخصی بسیار عضلانی باشید، ممکن است BMI بالایی داشته باشید، اما این بالا بودن ربطی به چربی زیاد بدن شما ندارد.

مشکل شایع‌تر با افزایش سن پیش می‌آید، که عضلات و استخوان‌های ما تحلیل می‌روند، بنابراین داشتن BMI ثابت با افزایش سن در واقع ممکن است به معنای افزوده شدن بافت چربی باشد. BMI همچنین در مورد نوع چربی بدن – چربی شکمی که بسیار بدتر از چربی زیرپوستی است- چیزی به شما نمی‌گوید،‌و این همه کمبود اساسی به حساب می‌آید.

چاقی کودکان

 اگر BMI یک کودک از حداکثر  BMI مجاز بیشتر باشد کودک ، چاق محسوب می شود . برای آشنایی بیشتر جدول BMI طبیعی پسران و دختران ۷ تا ۱۲ سال در زیر آورده می شود .

در حال حاضر حدود ۲۵ درصد کودکان چاق هستند . در صورت عدم پی گیری ، کودکان چاق در بزرگسالی نیز دچار چاقی و عوارض ناشی از آن می شوند .  سن ابتلا به دیابت روز به روز در حال پایین آمدن است و احتمال ابتلا به بیماریهای قلبی ، افزایش فشار خون و مشکلات روحی در جوانان افزایش یافته که یکی از ریشه های آن را در چاقی کودکان می توان جستجو کرد . 

علل چاقی

در موارد بسیار کمی چاقی کودک می تواند در اثر بیماری های دیگر ایجاد شده باشد . هیپوتیروئیدیسم ( کم کاری تیروئید ) ، سندرم کوشینگ ( پرکاری غده فوق کلیه )‌ ،‌ هیپرانسولینیسم اولیه ، پسودوهایپوپاراتیروئیدیسم ، اختلالات هیپوتالاموس و تعدادی از سندرم های ژنتیکی .

درمان

۱ – تغذیه صحیح : باید به کودک اصول تغذیه صحیح که در هرم غذایی خلاصه شده است آموزش داده شود . در مرحله بعد باید به کودک و والدین او تفهیم شود که نیاز کودک به غذا با نیاز بزرگسالان به غذا متفاوت و از آنها کمتر است . 

کودکان ۴ تا ۶ ساله مجاز هستند روزانه ۱۸۰۰ کیلوکالری غذا مصرف کنند . این میزان در کودکان ۷ تا ۱۰ ساله ۲۰۰۰ کیلوکالری ، در دختران ۱۱ تا ۱۴ ساله ۲۲۰۰ کیلوکالری و در پسران ۱۱ تا ۱۴ ساله ۲۵۰۰ کیلوکالری است . در صورتی که بخواهیم به کودک رژیم بدهیم باید مواد غذایی روزانه وی را به گونه ای تنظیم کنیم که ۵۰۰ کیلوکالری کمتر از میزان مجاز ،‌ غذا مصرف کند . هدف رژیم دادن به کودکان چاق ،‌ کاستن ۱۰ درصد وزن بدن طی ۶ ماه است .

۲ – ورزش منظم : بسیاری از کودکان چاق از ورزش کردن طفره می روند . در واقع یکی از دلایل چاقی در این کودکان کم تحرکی است . والدین باید ترتیبی بدهند که این کودکان به طور منظم در یک باشگاه ورزشی به فعالیت بپردازند . علاوه بر این در منزل نیز این کودکان باید زیر نظر والدین خود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه ورزش کنند .

۳ – مشارکت  خانواده : مشارکت خانواده نقش کلیدی را در موفقیت درمان کودکان چاق به عهده دارد . افراد خانواده باید همراه با کودک چاق خود طبق هرم غذایی تغذیه کنند ، با وی به ورزش بپردازند و سعی کنند تا محیطی آرام برای وی فراهم کنند .

مصرف داروهای ضد چاقی ( حتی انواع تأیید شده آن ) برای کودکان ممنوع است.

در مدرسه قد و وزن دانش آموزان هر دو شعبه توسط مربی بهداشت اندازه گیری شد که BMI آنان پس از محاسبه و مطابقت با نمودار رشد کودکان ۵ تا ۱۹ سال ،به پنل شخصی هر دانش آموز ارسال خواهد شد.